بخش اول: فرایند درمان در طب سنتی
از دیدگاه طب اسلامی‌ـ سنتی، تعادل اخلاط چهارگانه موجود در خون (سودا،صفرا،بلغم وخون)[1] عهده دار تأمین بخش عمده ای از تندرستی و سلامت و به هم خوردن تعادل یک یا چند خلط از اخلاط فوق، عامل ایجاد طیف گسترده‌ای از بیماریها می‌باشد. اساس فرایند درمانی طب سنتی نیز در وهله اول بازگرداندن طغیان اخلاط به حالت تعادل از راه اصلاح خون است که بخش اعظم آن فقط و فقط با «اصلاح تغذیه»[2] میسر می‌باشد، چرا که اجزاء متشکل? خون یعنی اخلاط چهارگانه از مواد غذائی وارد شده به معده تولید می‌گردد. ناگفته نماند چون در چرخه تولید خون صالح و سالم، سه عضو «کبد، قلب، مغز» و معده نقش اساسی و حیاتی ایفا می‌نمایند[3]حفظ سلامتی این اعضاء در طب اسلامی‌ـ‌سنتی از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است. بعد از این مرحله، اصلاح سردی با گرمی و بالعکس و اصلاح خشکی با تَری و بالعکس، همچنین دفع مضرات مواد غذایی بوسیله مُصلحات آنها در درجه دوم اهمیت قرارمی‌گیرند.[4] درصورتیکه پس ازطی مراحل فوق، بیماری پابرجا باشد نوبت به تجویز دارو[5]
می‌رسد که طبیب متبحّر برحسب مزاج و طبع افراد از داروهای گیاهی، ترکیبی و دیگر روشها، جهت ریشه‌کنی آن بهره می‌گیرد. جراحی نیز درصورت ضرورت در آخرین مراحل روند درمان توسط طبیب اعمال می‌شود.
1. امام صادق علیه السلام در کتاب توحید مفضّل می‌فرمایند : « وقتی که غذا وارد معده شد به صورت کشکاب در آمده و برای طبخ ثانی از طریق عروق مربوطه در روده ها، به کبد می‌رود و پس از هضم ثانی به صورت سودا، صفرا، بلغم و خون در بدن جریان می یابد.»
2. چرا که بر اساس روایت نبوی « معده خانه بیماریها و پرهیز سرآمد هر داروئی است.» بحار، ج 59 ، ص290 و روایات مشابه دیگر، پیشگیری از بیماری باید از معده (اصلاح تغذیه) آغاز گردد.
3. نظر به جایگاه ویژه سه عضو : کبد، قلب و مغز در چرخه سلامت، در متون طبی قدیم با عنوان (اعضای رئیسه بدن) ذکر شده اند.
4. برای اطلاع از سردی، گرمی، خشکی، تری و مصلحات مواد غذائی به منابع معتبر مراجعه فرمائید. کتاب منافع الاغذیة و مضارها،که از تألیفات منحصر بفرد زکریای رازی در این‌باره محسوب می‌شود منبع قابل استفاده‌‌ای است. این کتاب درسال 1343 شمسی توسط انتشارات تابان و با ترجمه دکتر محمد یوسف هروی چاپ شده است و بر حسب اطلاعات موجود آخرین ترجمه کتاب رازی است و هم اکنون نایاب است. در صورت صحت این موضوع، ترجمه این کتاب دست اول و نفیس، مشمول بند شماره 4 بخش چهارم جزوه حاضر می شود و شایسته است توسط یک یا چند مترجم زبان عربی، جهت دسترسی آسان عموم، به فارسی روانِ امروزی ترجمه و چاپ گردد.
.[5]در طب اسلامی‌ـ سنتی راهبرد اصلی این است که تا حد امکان از دارو (به معنای خاص کلمه) استفاده نشود. زیرا مصرف دارو علاوه بر درمان بیماری، فرسودگی اعضای بدن را نیز به همراه دارد:
حضرت علی علیه‌السلام:« نوشیدن دارو برای بدن مانند صابون برای لباس ا ست که آن را پاکیزه ولی فرسوده می سازد.» مو سوع? احادیث طبی آیة الله ری شهری، ج 1
رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم: « ازمصرف دارو تا وقتی که بد نت بیماری(درد) را تحمل می‌کند اجتناب کن، پس اگر نتوانست بیماری( درد) را تحمل کند از دارو استفاده کن.» مو سوع? احادیث طبی آیة الله ری شهری، ج 1
اما خمینی رحمةالله علیه : « مستحب است بیمار در نوشیدن و مصرف دارو و مراجعه به پزشک شتاب نورزد مگر در صورت یأس از خوب شدن بدون دارو و مراجعه به پزشک.» رساله عروة الوثقی
زکریای رازی : « اگر پزشک بتواند بیمار را با غذا درمان کند نه دارو، حکیمی موفق و سعادتمند است.» رساله فقهی پزشکی، آیه ا… بی آزار شیرازی
با تمام این تفاسیر اگر طبیب متبحر مصرف دارو یا داروهائی را برای یک بیمار ضروری تشخیص دهد با اعمال روشهائی خاص از قبیل قطع و وصل هوشمندانه دوره مصرف، از خوگرفتن بدن بیمار به دارو جلوگیری می کند. در حالیکه طب مدرن در مورد تعداد قابل توجهی از بیماریها بواسطه مبانی غلط چاره ای جز تجویز مادام العمر دارو ندارد.